U vàng (xanthomas)

U vàng là những tổn thương da được hình thành bằng sự tích tụ lipid trong đại thực bào tại lớp trung bì và có thể ở lớp hạ bì. Đây có thể là sự phản ánh rối loạn chuyển hoá lipid hoặc kết quả của sự loạn chức năng tế bào khu trú ở một cơ quan nào đó.

1. Dịch tễ

Tần suất: thường phổ biến ở người có rối loạn lipid;
Giới: nam và nữ bằng nhau;
Tuổi: mọi lứa tuổi, U vàng mí mắt thường hay bị ở lứa tuổi 50 trở lên;
Dân tộc: chưa có nghiên cứu nào.

2. Phân loại

U vàng mí mắt (Xanthelasma palpebrarum)
+ Là biểu hiện thường gặp nhất của xanthomas. Tổn thương là những sẩn phẳng, đa giác, màu vàng, mềm, mịn, ở xung quanh mắt; thường đối xứng hai bên, không có triệu chứng cơ năng.
+ Vị trí thường gặp nhất là góc trong mi trên.
+ Tổn thương phát triển chậm. Ban vàng có thể liên quan với tăng lipid máu.

U vàng thể củ (Tuberous xanthoma)
+ Là những nốt màu đỏ-vàng, không đau, chắc.
+ Vị trí: bệnh thường xuất hiện ở những vùng chịu áp lực, ví dụ như gối, khuỷu tay, mông, mặt duỗi các ngón.
+ U vàng thể củ liên quan với tăng cholesterol và tăng LDL máu.

U vàng ở gân (Tendinous xanthoma)
+ Là những nốt dưới da, dính vào gân hoặc dây chằng, to chậm; tổn thương thường liên quan đến chấn thương.
+ Vị trí thường gặp ở gân duỗi của bàn tay, bàn chân và gân achil.
+ Bệnh liên quan với tăng cholesterol và LDL huyết thanh.

U vàng phát ban (Eruptive xanthoma)
+ Là những sẩn màu đỏ-vàng, nhỏ, nền da đỏ, ngứa và nhạy cảm; tổn thương xuất hiện rất nhanh và tự thoái lui sau vài tuần.
+ Vị trí: mông, vai, mặt duỗi các chi; hiếm khi gặp ở niêm mạc hay ở mặt.
+ U vàng phát ban liên quan với tăng triglycerid.nguyên phát và tăng triglycerid thứ phát (đái tháo đường).

U vàng phẳng (Plane xanthomas): Tổn thương bằng phẳng hiếm khi nổi cao trên mặt da ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể. Đặc trưng cho rối loạn chuyển hoá lipid typ III, ngoài ra còn có thể do tăng lipid thứ phát do ứ mật. U vàng phẳng diện rộng thường biểu hiện ở mặt, cổ, ngực và các nếp gấp.

U vàng rải rác (Xanthoma disseminatum)
+ Thường xuất hiện ở người lớn.
+ Tổn thương ở da là những sẩn, những nốt màu đỏ-vàng;
+ Tổn thương ở niêm mạc: niêm mạc đương hô hấp trên và phần trên của đường tiêu hoá.
+ Vị trí ở cổ, nách, khuỷu tay, bẹn.
+ Xuất hiện ở người lipid máu bình thường.
+ Diễn biến lành tính và thường tự thoái lui.

U vàng dạng hạt cơm (verruciform xanthoma)
+ Tổn thương là những nhú màu vàng đơn độc ở niêm mạc miệng người lớn.
+ Xuất hiện ở người lipid máu bình thường.

3. Nguyên nhân

Đột biến thụ thể LDL: chỉ số LDL và cholesterol toàn phần cao.

Hỗn hợp di truyền và lối sống: cholesterol toàn phần, cholesterol VLDL và triglyceride tăng cao, cholesterol HDL thấp.

Liên quan với huyết áp cao, béo phì, đái tháo đường, lượng insulin cao, mức độ axit uric tăng hoặc do rượu, hay thuốc như steroid, isotretinoin, acitretin: triglycerides 2-10 mmol/L, kèm theo cholesterol HDL thấp.

Hỗn hợp nguyên nhân di truyền và lối sống, đái tháo đường và thiếu hụt gen LPL gia đình: triglycerides >10 mmol/L, cholesterol toàn phần và cholesterol VLDL tăng.

Đột biến gen E apo: triglycerides 5-20 mmol/L, cholesterol toàn 7-12 mmol/L.

4. Điều trị

Mục đích chính điều trị u vàng là giải quyết chứng rối loạn lipid. Trong nhiều trường hợp, điều trị các rối loạn cơ bản (nguyên nhân gốc) sẽ làm giảm hoặc làm mất u vàng. Ngoài ra, điều trị lipid máu cao sẽ làm giảm nguy cơ bệnh tim, điều trị tăng triglyceride máu sẽ ngăn ngừa viêm tụy. Thay đổi chế độ ăn và lối sống có thể giúp điều trị rối loạn lipid.

a. Chế độ ăn
Thức ăn từ rau: sa lát, ngũ cốc và cá
Hạn chế thức ăn nhiều mỡ như: thịt, bơ, sữa, dầu dừa, dầu cọ
Hạn chế sử dụng đường đơn, tinh chế có trong nước uống có ga, kẹo, bánh quy và bánh ngọt
Nếu béo phì hoặc thừa cân, nên từ từ giảm trọng lượng bằng cách giảm lượng calo và tăng cường tập thể dục.

b. Thuốc
Statins (HMG CoA reductase): simvastatin và atorvastatin
Fibrates: bezafibrate
Ezetimibe
Acid Nicotinic
Cholestyramin và Colestipol

c. Phẫu thuật
Phẫu thuật loại bỏ u vàng không có nghĩa giải quyết được nguyên nhân bên trong – nguyên nhân gây ra. U vàng rải rác ảnh hưởng đến chức năng nội tạng quan trọng, do vậy có thể được điều trị bằng thuốc hóa trị hoặc xạ trị.

Điều trị u vàng mí mắt có thể được thực hiện bằng:
- Bôi tại chỗ axit tricloaxetic
- Đốt điện
- Đốt lazer
- Phẫu thuật cắt bỏ.

Đặt lịch khám

Đang tải ảnh, bạn vui lòng đợi chút nhé!

Viết bình luận

Đọc nhiều nhất

Viêm da cơ địa (atopic dermatitis)

Viêm da cơ địa (atopic dermatitis) là bệnh lý biểu hiện cấp tính, bán cấp hoặc mạn tính.

Chàm (eczema)

Eczema là một trạng thái viêm lớp nông của da cấp tính hay mạn tính, tiến triển từng đợt hay tái phát, lâm sàng biểu hiện bằng đám mảng đỏ da, mụn nước và ngứa

Viêm da dầu (seborrheic dermatitis)

Viêm da dầu là bệnh viêm da mạn tính thường gặp với biểu hiện là các tổn thương đỏ da, bong vảy tập trung ở những vùng da nhiều tuyến bã

Tổ đỉa (dyshidrotic eczema, dyshidrotic dermatitis, pompholyx)

Tổ đỉa là một loại phổ biến của bệnh chàm ảnh hưởng đến đôi tay (cheiropompholyx) và đôi bàn chân (pedopompholyx).

Viêm da tiếp xúc (contact dermatitis)

Viêm da tiếp xúc (VDTX) là phản ứng viêm da do tương tác giữa da và tác nhân bên ngoài

Ngứa

Ngứa là một cảm giác khó chịu của da khiến người bị ngứa phải gãi để bớt ngứa.

Nhiễm độc da dị ứng thuốc (drug eruption)

Nhiễm độc da dị ứng do thuốc là những biểu hiện rất thường gặp, là một dạng phản ứng dị ứng đặc biệt

Bệnh vảy nến (psoriasis)

Bệnh vảy nến là một bệnh đỏ da có vảy mạn tính, có tính di truyền, xuất hiện theo cơ chế tự miễn dưới tác động của các yếu tố khởi động

Rám má (chloasma)

Nám da (Melasma) là một là tình trạng tăng sắc tố mắc phải, lành tính ở các vùng da thường tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Trứng cá (acne)

Mụn trứng cá là bệnh thường gặp, thương tổn với nhiều mức độ khác nhau ở hơn 90% thanh thiếu niên.

Ung thư da

Ung thư da là sự phát triển bất thường của tế bào da, thường xuất hiện trên vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người, dễ gây thành dịch do vi rút đường ruột gây ra.

Bệnh zona (herpes zoster)

Trong thời kỳ tiền triệu của zona, bệnh nhân bị nhức đầu, sợ ánh sáng và khó ở, nhưng hiếm khi có sốt.

Bệnh mụn rộp (herpes)

Là bệnh ngoài da rất thường gặp, tác nhân gây bệnh là do virus có ái tính với tế bào da và niêm mạc, thuộc nhóm virus Herpes

Viêm nang lông và nhọt

Là phản ứng viêm của một hoặc nhiều nang lông ở bất kì vị trí nào trên cơ thể, trừ vùng bán niêm mạc và lòng bàn tay, bàn chân.