Quá sản tuyến bã (sebaceous hyperplasia)

1. Đặc điểm lâm sàng

Quá sản tuyến bã (sebaceous hyperplasia) là tính trạng lành tính, hay gặp ở người tuổi trung niên, tuổi già. Thương tổn cơ bản là một hoặc nhiều, rất nhiều sẩn nhỏ, mềm, màu vàng, ánh vàng, trung tâm lõm giữa, tương ứng với lỗ chân lông nơi tuyến bã đổ vào, điển hình là ở da mặt, đặc biệt là vùng mũi, má, trán. Một số thương tổn có hiện tượng tăng sinh mạch. Các sẩn lõm giữa với số lượng ít dễ nhầm với ung thư tế bào đáy. Bệnh có thể gặp cả ở sơ sinh. Ở người lớn, các sẩn đặc trưng của quá sản tuyến bã bắt đầu xuất hiện ở tuổi trung niên, kéo dài cho tới những năm sau đó.

2. Sinh bệnh học

Tuyến bã có mặt ở khắp nơi trên cơ thể, trừ lòng bàn tay, lòng bàn chân. Chúng tồn tại trong các đơn vị nang lông-tuyến bã, mở trực tiếp ra bề mặt biểu mô. Ở môi chúng có tên gọi là tuyến Fordyce, ở dương vật là tuyến Tyson, ở vú là tuyến Montgomery, ở mí mắt là tuyến meibomian. Các tuyến bã ở vùng mặt, ngực, lưng, mặt ngoài cánh tay có kích thước lớn nhất, mật độ cao nhất.

Tuyến bã rất nhạy cảm với hormon androgen. Mặc dầu số lượng tuyến không thay đổi trong suốt cuộc đời nhưng mức độ hoạt động và kích thước phụ thuộc vào tuổi và nồng độ hormon lưu hành. Các enzym liên quan tới sự chuyển hóa androgen bao gồm 5-alpha-reductase typ 1; 3-beta-hydrosteroid dehydrogenase và 17-beta-hydroxysteroid dehydrogenase. Các enzym này chuyển hóa các loại hormon adrogen lưu hành hoạt lực nhẹ thành các loại có hoạt lực mạnh hơn và gắn vào các thụ thể trên các tế bào biểu mô tuyến bã làm tuyến bã tăng kích thước và tốc độ chuyển hóa. Sự hoạt động của 5-alpha-reductase ở da đầu, mặt mạnh hơn ở các vùng da khác, vì thế testosteron và dihydrotestosteron kích thích tuyến bã ở các vùng da này phát triển nhiều hơn. Estrogen có chức năng giảm bài tiết tuyến bã. Ở trẻ sơ sinh, tuyến bã hoạt động mạnh do ảnh hưởng của hormon từ mẹ, sau một thời gian ngắn sẽ về bình thường. Tới tuổi dậy thì, do tăng sản xuất androgen, tuyến bã hoạt động mạnh, đạt đỉnh cao nhất ở tuổi 30.

Tuyến bã là tuyến toàn hủy. Các tế bào tuyến bã bắt nguồn từ ngoại vi của tuyến, nơi có các tế bào lớp đáy. Sau đó chúng biệt hóa, trưởng thành, tích trữ số lượng lớn chất béo, di chuyển dần về trung tâm ống tiết. Chúng hoàn thành chu trình sống khi tới trung tâm ống và giải phóng hoàn toàn chất béo bằng cách phân hủy. Khi nồng độ androgen giảm theo tuổi, sự chu chuyển các tế bào tuyến bã bắt đầu suy giảm. Kết quả là các tế bào bị dồn đống lại, làm tăng kích thước tuyến bã. Tình trạng này xuất hiện nhiều hơn ở các vùng có mật độ tuyến bã cao. Mặc dù tăng kích thước lên tới 10 lần nhưng tuyến bã bài tiết ít chất béo hơn bình thường, thay vào đó là các tế bào nhỏ chưa biệt hóa với nhân lớn, bào tương ít chất béo.

Quá sản tuyến bã có thể liên quan với việc dùng thuốc ức chế miễn dịch kéo dài, đặc biệt là ciclosporin A. Nguyên nhân là do thuốc có ái lực cao với lipid. Bệnh thường lành tính ngoại trừ trong hội chứng Muir-Torre, quá sản tuyến bã liên quan tới khối u ác tính. Đây là rối loạn hiếm gặp, di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, trong đó các khối u nội tạng đi kèm với ung thư tuyến bã, carcinoma tuyến bã và keratoacanthoma. Các khối u nội tạng hay gặp là ung thư đại tràng, ung thư máu.

3. Điều trị

Quá sản tuyến bã không nguy hiểm nên có thể để bệnh tiến triển tự nhiên, không cần can thiệp. Tuy nhiên, bệnh gây ảnh hưởng tới thẩm mỹ. Có thể loại bỏ các thương tổn bằng đốt điện hoặc laser bốc hơi. Trong trường hợp nặng có thể sử dụng isotretinoin uống. Khi ngừng thuốc, bệnh tái phát. Ở phụ nữ, bệnh đáp ứng tốt với liệu pháp kháng androgen như thuốc tránh thai hằng ngày; spironolacton 25-200 mg/ngày.

Đặt lịch khám

Đang tải ảnh, bạn vui lòng đợi chút nhé!

Viết bình luận

Đọc nhiều nhất

Viêm da cơ địa (atopic dermatitis)

Viêm da cơ địa (atopic dermatitis) là bệnh lý biểu hiện cấp tính, bán cấp hoặc mạn tính.

Chàm (eczema)

Eczema là một trạng thái viêm lớp nông của da cấp tính hay mạn tính, tiến triển từng đợt hay tái phát, lâm sàng biểu hiện bằng đám mảng đỏ da, mụn nước và ngứa

Viêm da dầu (seborrheic dermatitis)

Viêm da dầu là bệnh viêm da mạn tính thường gặp với biểu hiện là các tổn thương đỏ da, bong vảy tập trung ở những vùng da nhiều tuyến bã

Tổ đỉa (dyshidrotic eczema, dyshidrotic dermatitis, pompholyx)

Tổ đỉa là một loại phổ biến của bệnh chàm ảnh hưởng đến đôi tay (cheiropompholyx) và đôi bàn chân (pedopompholyx).

Viêm da tiếp xúc (contact dermatitis)

Viêm da tiếp xúc (VDTX) là phản ứng viêm da do tương tác giữa da và tác nhân bên ngoài

Ngứa

Ngứa là một cảm giác khó chịu của da khiến người bị ngứa phải gãi để bớt ngứa.

Nhiễm độc da dị ứng thuốc (drug eruption)

Nhiễm độc da dị ứng do thuốc là những biểu hiện rất thường gặp, là một dạng phản ứng dị ứng đặc biệt

Bệnh vảy nến (psoriasis)

Bệnh vảy nến là một bệnh đỏ da có vảy mạn tính, có tính di truyền, xuất hiện theo cơ chế tự miễn dưới tác động của các yếu tố khởi động

Rám má (chloasma)

Nám da (Melasma) là một là tình trạng tăng sắc tố mắc phải, lành tính ở các vùng da thường tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Trứng cá (acne)

Mụn trứng cá là bệnh thường gặp, thương tổn với nhiều mức độ khác nhau ở hơn 90% thanh thiếu niên.

Ung thư da

Ung thư da là sự phát triển bất thường của tế bào da, thường xuất hiện trên vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người, dễ gây thành dịch do vi rút đường ruột gây ra.

Bệnh zona (herpes zoster)

Trong thời kỳ tiền triệu của zona, bệnh nhân bị nhức đầu, sợ ánh sáng và khó ở, nhưng hiếm khi có sốt.

Bệnh mụn rộp (herpes)

Là bệnh ngoài da rất thường gặp, tác nhân gây bệnh là do virus có ái tính với tế bào da và niêm mạc, thuộc nhóm virus Herpes

Viêm nang lông và nhọt

Là phản ứng viêm của một hoặc nhiều nang lông ở bất kì vị trí nào trên cơ thể, trừ vùng bán niêm mạc và lòng bàn tay, bàn chân.