U mềm lây (molluscum contagiosum)

1. Tổng quan

Bệnh u mềm lây (molluscum contagiosum) được mô tả trong tài liệu y học năm 1817. Năm 1905, Juliusburg phát hiện virus tự nhiên của u mềm lây. Đây là một bệnh nhiễm trùng da gây bệnh bởi DNA lớn của poxvirus. Bệnh gặp cả trẻ em và người lớn. Phương thức lây truyền đã dược thông báo là tiếp xúc trực tiếp qua da và dụng cụ, tay bị tổn thương khi phẫu thuật, trẻ em tắm cùng bể tắm, dùng khăn chung, dung cụ thể dục và ngồi cùng ghế.

Bệnh cũng có thể do tự nhiễm.

Bệnh u mềm lây có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào nhưng thường gặp nhất ở hai lứa tuổi: Trẻ nhỏ lây truyền trực tiếp qua da; Thanh thiếu niên (15-29 tuổi) lây truyền qua đường tình dục.

Chủng tộc: Bất cứ chủng tộc nào cũng có thể bị mắc bệnh.

Giới: tỉ lệ mắc bệnh ở nam và nữ ngang nhau.

2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

DNA poxvirus là virus lớn nhất (200×300×100mm) gây nên benh u mềm lây. Màng trong và màng ngoài của virion bao quanh nhân hình quả tạ: gen là 1 chuỗi kép DNA với trọng lượng 120 – 200 megadaltons của virus. Virus sao lại trong tế bào chất của tế bào biểu mô sản xuất ra thể vùi và nó có thể làm cho những tế bào bị nhiễm lớn lên.

3. Tần xuất

U mềm lây là bệnh phổ biến của vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Trẻ em mắc u mềm lây phổ biến ở Papua new guine, Fiji và nhiều nước châu phi. Nghiên cứu dịch tễ học sự lây truyền có thể liên quan đến vệ sinh kém và yếu tố khí hậu cũng như sự ấm áp và ẩm ướt. Ở Mỹ, theo điều tra các bệnh quốc gia năm 1969- 1983 bệnh u mềm lây tăng lên. U mềm lây phổ biến hơn ở những bệnh nhân điều trị steroid hoặc viêm da cơ địa, thiếu hụt miễn dịch hoặc bệnh tăng sinh lympho. Trong một nghiên cứu 528 bệnh nhân HIV dương tính, tỉ le nhiễm bệnh u mềm lây là 8%. Khi số lượng CD4 lymphoT giảm thì bệnh u mềm lây nặng lên và ngược lại. U mềm lây đã được thông báo 5,6% trẻ em mẫu giáo và 7,4% trẻ em tiểu học.

4. Triệu chứng lâm sàng

Thời gian ủ bệnh từ vài tuần đến vài tháng.
Hầu hết bệnh nhân không có triệu chứng, một vài trường hợp than phiền ngứa, nhạy cảm và đau.
Một vài trường hơp chàm xung quanh tổn thương.
Vị trí thường thấy giới hạn ở da nhưng vài trường hợp được thông báo ở mí mắt và kết mạc.

a. Tổn thương nguyên phát ở da:

Sẩn cứng lõm giữa có màu đỏ hung, trắng, đục hoăc màu vàng, đường kính từ 2-6mm, có thể xuất hiện khu trú hoặc lan rộng trên da và bề mặt niêm mạc.
Số lượng tổn thương thay đổi từ 1-20 cho tới hàng trăm.
Một số thương tổn được liên kết với nhau thành một mảng.
Đa số thương tổn tự khỏi nhưng một số có thể tồn tại nhiều năm.

b. Phân bố tổn thương da:

Ở trẻ sẩn chủ yếu ở thân và chân
Người lớn: Thương tổn thường ở vùng bụng dưới, phía trong đùi, xương mu, sinh dục
Mặc dù hiếm thấy ơ miệng hoặc ở lòng bàn tay bàn chân, trường hợp u mềm lây tổn thương ở niêm mạc miệng gần môi, vòm cứng, lưỡi đã được thông báo.

c. Tình trạng miễn dịch bị tổn thương

Trong một vài bệnh (Sarcoidosis, Lymphocyte, Leucomia, Thiếu hụt miễn dịch bẩm sinh, thiếu hụt IgM chọn lọc, điều trị prenisolon và methotrexate, u tuyến ức, hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS), bệnh ác tính, viêm da cơ địa) tổn thương thường lan rộng, tồn tại dai dẳng, biến đổi hình thái đặc biệt là mặt và có thể tổn thương ở nách và thân.

Ở những bệnh nhân AIDS, thương tổn u mềm lây lớn hơn 5mm (thương tổn lớn hơn 15mm đã được mô tả) và số lượng nhiều (>30).

5. Chẩn đoán phân biệt

Ung thư tế bào đáy.
Viêm da dạng herper.
Sẩn xơ ở mặt.
U hạt vòng Juvenile
Lichen plan
Milia
Nốt ruồi Spitz
Hạt cơm ngoài vùng sinh dục
U mô bào
Nốt ruồi trung bì
Thủy đậu
Sarcom Kapposi
U tuyến mồ hôi ở âm hộ
Sùi mào gà
Cryptococcus biểu hiện dạng U mềm lây trên bệnh nhân AIDS

6. Xét nghiệm

Có thể tìm được kháng thể trong huyết thanh.

Bằng kỹ thuật phiến phết lam nhuộm bang phương pháp giêm sa, gram thì nhìn thấy thể mềm(thể vùi).

Phát hiện kháng nguyên MCV bằng kỹ thuật kháng thể huỳnh quang.

Ngoài ra ta có thể làm thêm 1 số xét nghiệm để tìm một số bệnh khác có liên quan như: Giang mai, Lậu, Viêm gan B.

Mô bệnh học: nên thực hiện nếu chẩn đoán không chắc chắn.
+ Thượng bì quá sản mạnh gấp 6 lần bình thường, gồm nhiều tiểu thể mềm bắt màu ưa acid, đứng sát cạnh nhau, nén chặt lại thành từng thuỳ hình quả lê, trung tâm có miệng dạng núi lửa, các thuỳ này xâm lấn xuống trung bì nông.
+ Trung bì: xâm nhập ít bạch cầu đơn nhân xung quanh các huyết quản ở trung bì nông, thể mềm

7. Điều trị

U mềm lây là bệnh tự giới hạn và khỏi sau vài tháng hoặc vài năm. Tuy nhiên, để ngăn ngừa sự tự nhiễm và lây lan do tiếp xúc gần, điều trị là có lợi. Mục đích chung của nhiều phương pháp điều trị khác nhau là phá hủy tổn thương.

7.1 Các thuốc gây bào mòn: Các thuốc này gây phù nề, mềm lớp sừng của thượng bì sau đó là bong vảy.

a. Cantharidin:

Có tác dụng làm bong vảy nhưng không ảnh hưởng đến lớp đáy và tác dụng tối thiểu ở lớp sừng, không để lại sẹo.
Người lớn và trẻ em: bôi 1 lần duy nhất và có thể lặp lại 1 hoặc 2 lần mỗi 3 đến 4 tuần.
Chống chỉ định:
  + Bệnh nhân tăng nhạy cảm, đái đường, suy giảm tuần hoàn ngoại vi.
  + Không sử dụng trong mắt, niêm mạc, xung quanh hậu môn, vùng kẽ.
  + Không sử dụng trên những tổn thương cùng với thuốc khác hoặc nếu xung quanh mô bị phù nề hoặc bị kích thích
  + Phụ nữ có thai.
Tương tác: không được thông báo.
Thận trọng: có thể bỏng rộp mạnh.

b. Trichoroacetic acid:

Tác dụng: bào mòn da và mô khác. Mặc dù bào mòn ít gây kích ứng và độc toàn thân hơn những thuốc cùng nhóm nhưng sự đáp ứng thường không hoàn toàn và dễ tái phát.
Người lớn: bôi lên trên tổn thương, tránh vùng da không tổn thương, có thể sử dụng vùng hậu môn và lặp lại 1 đến 2 tuần.
Chống chỉ định:
  +Tăng huyết áp.
  + Những tổn thương ác tính va tiền ác tính.
  + Tăng sắc tố hoặc giảm sắc tố.
  + Phụ nữ mang thai và trẻ em.
Tương tác: không thông báo.
Thận trọng: Chỉ sử dụng bôi ngoài và chỉ sử dụng giới hạn khu vực điều trị.

c. Silver Nitrate:

Làm đông protein tế bào và xóa bỏ mô hạt.
Liều người lớn và trẻ em: bôi vùng bị ảnh hưởng hoặc tại thương tổn.
Chống chỉ định:
+Tăng nhạy cảm, da bị đứt.
+ Phụ nữ có thai.
Tương tác: giảm hiệu quả chế phẩm Sulfacetamide.
Thận trọng: không sử dụng đường uống.

d. Tincture of Iodine:

Bào mòn da và vùng mô khác, gây kích ứng tại chỗ ít hơn các thuốc khác cùng nhóm.
Liều người lớn và trẻ em: bôi vùng tổn thương.
Chống chỉ định: tăng nhạy cảm và phụ nữ có thai.
Tương tác: không thông báo.
Thận trọng: không bôi lên da bị hở bởi vì có thể hấp thu toàn thân.

e. Retinoids:

Điều chỉnh phát triển và tăng sinh tế bào.
Tretinoin: ức chế hình thành còi mụn nhỏ và loại bỏ ra khỏi tổn thương. Các tế bào sừng của nang lông tuyến bã ít dính kết và dễ dàng di chuyển.
Liều dùng người lớn: Bắt đầu với liều thấp và tăng dần đến mức có thể chịu được. Bôi hàng giờ hoặc uống 3 lần trong ngày, bôi liều thấp thường xuyên nếu kích ứng.
Liều trẻ em:
+ Dưới 12 tuổi không có chỉ định
+ Trên 12 tuổi dùng giống người lớn.
Tương tác: Nhiễm độc tăng lên khi kết hợp với bôi tại chỗ Benzoyl peroxide, Salicylic acid và Resorcinol. Tránh bôi tại chỗ với Sulfar, Resorcinol và chất ly giải chất sừng khác, bào mòn, chanh, gia vị.
Thận trọng: Nhạy cảm ánh sáng có thể xảy ra khi tiếp xúc quá mẫn với ánh sáng mặt trời, không bôi niêm mạc, miệng và góc mũi.

7.2 Kháng Histamin H2

Cimetidine có thể cải thiện khi dùng chung với phương thức điều trị khác.
Liều dùng người lớn: 300- 800mg cách 6 đến 8 giờ 1 lần, không vượt quá 2400 mg/ngày.
Liều trẻ em: Uống 20- 30mg/kg /ngày cách 4h 1 lần. + Chống chỉ định: Tăng nhạy cảm.
Tương tác: Có thể tăng nồng độ trong máu Theophyline, warfarin, Tricyclic anti depressants, Triamterene, Phenytoin, Quinidine, Propranolol, Metronidazole, procainamide và lidocaine
Mang thai: An toàn nhưng chỉ cân nhắc dùng khi lợi ích quan trọng hơn nguy cơ.
Thận trọng: Người lớn tuổi có thể trải qua một trạng thái trì trệ, có thể gây liệt dương và vú lớn ở nam giới. Ngừng điều trị hoặc điều chỉnh liều nếu có thay đổi chức năng thận.

7.3 Điều chỉnh đáp ứng miễn dịch

Tên thuốc: Imiquimod: gây tiết ra Cytokine gồm interferon, TNF và Interleukines, tăng hoạt động tế bào T, có thể có hiệu quả với phụ nữ hơn nam giới. Chỉ sử dụng kem 5%.
Liều người lớn và trẻ em: Bôi 3 lần/tuần, không quá 16 tuần, lưu lại trên da 6- 10h.
Chống chỉ định: Tăng nhạy cảm, phụ nữ có thai.
Tương tác: Không thông báo.
Thận trọng: Gây viêm da tại chỗ, tránh ánh sáng tự nhiên và nhân tạo, chú ý khi sử dụng vùng sinh dục.

8. Phòng bệnh và giáo dục bệnh nhân

Bệnh nhân nên tránh cào gãi ngăn ngừa tự tiêm nhiễm; tránh dùng chung dụng cu (ví dụ: dao cạo, bồn tắm).
Bệnh lây lan bởi tiếp xúc trực tiếp, nên bệnh nhân tránh tiếp xúc da-da với người khác để ngăn ngừa lây lan.

9 Biến chứng

Bị kích ứng, viêm và nhiễn khuẩn thứ phát. Những tổn thương ở mí mắt có thể kết hợp với viêm nang lông và viêm nhú kết mạc.

10. Tiên lượng

U mềm lây là bệnh lành tính, tự giới hạn.
Điều trị hiệu quả nếu bệnh nhân tuân thủ.
Toàn thể tiên lượng tốt.

Đặt lịch khám

Đang tải ảnh, bạn vui lòng đợi chút nhé!

Viết bình luận

Đọc nhiều nhất

Viêm da cơ địa (atopic dermatitis)

Viêm da cơ địa (atopic dermatitis) là bệnh lý biểu hiện cấp tính, bán cấp hoặc mạn tính.

Chàm (eczema)

Eczema là một trạng thái viêm lớp nông của da cấp tính hay mạn tính, tiến triển từng đợt hay tái phát, lâm sàng biểu hiện bằng đám mảng đỏ da, mụn nước và ngứa

Viêm da dầu (seborrheic dermatitis)

Viêm da dầu là bệnh viêm da mạn tính thường gặp với biểu hiện là các tổn thương đỏ da, bong vảy tập trung ở những vùng da nhiều tuyến bã

Tổ đỉa (dyshidrotic eczema, dyshidrotic dermatitis, pompholyx)

Tổ đỉa là một loại phổ biến của bệnh chàm ảnh hưởng đến đôi tay (cheiropompholyx) và đôi bàn chân (pedopompholyx).

Viêm da tiếp xúc (contact dermatitis)

Viêm da tiếp xúc (VDTX) là phản ứng viêm da do tương tác giữa da và tác nhân bên ngoài

Ngứa

Ngứa là một cảm giác khó chịu của da khiến người bị ngứa phải gãi để bớt ngứa.

Nhiễm độc da dị ứng thuốc (drug eruption)

Nhiễm độc da dị ứng do thuốc là những biểu hiện rất thường gặp, là một dạng phản ứng dị ứng đặc biệt

Bệnh vảy nến (psoriasis)

Bệnh vảy nến là một bệnh đỏ da có vảy mạn tính, có tính di truyền, xuất hiện theo cơ chế tự miễn dưới tác động của các yếu tố khởi động

Rám má (chloasma)

Nám da (Melasma) là một là tình trạng tăng sắc tố mắc phải, lành tính ở các vùng da thường tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Trứng cá (acne)

Mụn trứng cá là bệnh thường gặp, thương tổn với nhiều mức độ khác nhau ở hơn 90% thanh thiếu niên.

Ung thư da

Ung thư da là sự phát triển bất thường của tế bào da, thường xuất hiện trên vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người, dễ gây thành dịch do vi rút đường ruột gây ra.

Bệnh zona (herpes zoster)

Trong thời kỳ tiền triệu của zona, bệnh nhân bị nhức đầu, sợ ánh sáng và khó ở, nhưng hiếm khi có sốt.

Bệnh mụn rộp (herpes)

Là bệnh ngoài da rất thường gặp, tác nhân gây bệnh là do virus có ái tính với tế bào da và niêm mạc, thuộc nhóm virus Herpes

Viêm nang lông và nhọt

Là phản ứng viêm của một hoặc nhiều nang lông ở bất kì vị trí nào trên cơ thể, trừ vùng bán niêm mạc và lòng bàn tay, bàn chân.