Hiện chưa có sản phẩm
Nhận biết và xử trí khi bị kiến ba khoang đốt
Trong cơ thể kiến ba khoang chứa độc tố Pederin, có độc tính mạnh. Nếu chẳng may tiếp xúc với dịch cơ thể của chúng có thể gây rộp, phỏng da, viêm da. Vì vậy, việc nhận biết, xử trí khi bị kiến ba khoang tấn công là rất quan trọng.
1. Nhận diện kiến ba khoang
Kiến ba khoang có tên khoa học là Paederus fuscipes Curtis, thuộc Họ Staphilinidae (cánh cụt), Bộ Colleoptera (Cánh cứng), Lớp Insecta (Côn trùng), Ngành Động vật. Về mặt hình thái học của loại kiến ba khoang rất đặc biệt: thân mình thon, dài như hạt thóc (dài 1-1,2cm, ngang 2-3mm), nhiều màu sắc khác nhau, nhìn giống con kiến; do đó, người ta hay gọi với nhiều tên gọi khác nhau như kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong, ...
Loài kiến ba khoang có 3 đôi chân, bụng có đốt, trong đó có một đốt màu đỏ, bay và chạy rất nhanh; cơ thể đôi khi màu cam tối màu, hay sậm màu và nhọn ở vùng bụng, vùng bụng trên và đầu màu đen, vùng trên giữa phát quang ngũ sắc, óng ánh màu xanh, đính kèm đôi cánh cứng (elytra). Một đôi cánh trong suốt gấp lại gọn gàng và dấu bên dưới cánh cứng. Ban ngày, kiến ba khoang sẽ được nhìn thấy bò lê, hoặc bò nhanh ở quanh và giấu cánh tương tự như kiến. Khi bất thường, nó tăng kích thước phần bụng lên, có cử chỉ đe dọa như con bọ cạp và bản thân chúng cũng có thể bay và chạy nhanh trên nước.
Kiến ba khoang sống ở đâu?
Kiến ba khoang sống ở đâu?
Kiến ba khoang thường sống ở ven ruộng, quanh gốc rạ, bãi cỏ, gần vùng nước, ruộng rau, trong những nơi đang xây dựng. Trong thân kiến có chất Pederine (C24H43O9N), có thể gây cháy, bỏng da giống như chất cangtadin của sâu ban miêu và chất phospho ở "con giời".
Về tập tính và thức ăn của chúng thì các loài bọ này thường tìm thấy trên các ruộng lúa (từ năm 1919), môi trường trường học, ký túc xá, khu ở trọ, nhà ở tập thể công nhân ngoại ô thành phố, có cỏ mọc xung quanh. Khi ruộng lúa xuất hiện rầy nâu, sâu cuốn lá, chúng tìm đến chui vào tổ sâu ăn thịt từng con, chúng được xem như là loài thiên địch. Khi ruộng lúa vào mùa gặt, chúng thường bay vào các khu chung cư cao tầng nơi có ánh sáng đèn Neon để ăn các loại côn trùng rầy nâu, bọ hóng….trong nhà.
Trong suốt mùa mưa, bão, lũ lụt các loại côn trùng này di chuyển đến các vùng khô ráo hơn. Sau những ngày mưa lũ làm ngập đồng ruộng, ao hồ thì vào ban đêm, kiến khoang theo côn trùng, theo ánh đèn bay vào nhà. Những người làm việc dưới ánh đèn bị côn trùng rơi vào cổ, mặt, thân mình vô tình giơ tay đập, quệt, chà sát côn trùng và chất Pederin có trong côn trùng rơi vào da. Có khi côn trùng rơi vào bể tắm, bồn tắm hoặc bám vào khăn mặt, quần áo. Người bệnh không chú ý, chà xát phải côn trùng gây thành viêm da bọng nước (có trường hợp người bệnh giết côn trùng và đưa tay quết lên da và tạo thành vết thương).
Ở Việt Nam, chúng được phát hiện cách đây vài năm ở các khu chung cư cao tầng: Hà Nội, Hải Phòng, Cần Thơ, Thành phố Hồ Chí Minh… nơi gần với cánh đồng lúa. Loài này thường xuất hiện vào mùa thu, thời gian vào dịp thu hoạch vụ mùa lúa, với mật độ nhiều hơn so với các tháng trong năm.
Về tập tính và thức ăn của chúng thì các loài bọ này thường tìm thấy trên các ruộng lúa (từ năm 1919), môi trường trường học, ký túc xá, khu ở trọ, nhà ở tập thể công nhân ngoại ô thành phố, có cỏ mọc xung quanh. Khi ruộng lúa xuất hiện rầy nâu, sâu cuốn lá, chúng tìm đến chui vào tổ sâu ăn thịt từng con, chúng được xem như là loài thiên địch. Khi ruộng lúa vào mùa gặt, chúng thường bay vào các khu chung cư cao tầng nơi có ánh sáng đèn Neon để ăn các loại côn trùng rầy nâu, bọ hóng….trong nhà.
Trong suốt mùa mưa, bão, lũ lụt các loại côn trùng này di chuyển đến các vùng khô ráo hơn. Sau những ngày mưa lũ làm ngập đồng ruộng, ao hồ thì vào ban đêm, kiến khoang theo côn trùng, theo ánh đèn bay vào nhà. Những người làm việc dưới ánh đèn bị côn trùng rơi vào cổ, mặt, thân mình vô tình giơ tay đập, quệt, chà sát côn trùng và chất Pederin có trong côn trùng rơi vào da. Có khi côn trùng rơi vào bể tắm, bồn tắm hoặc bám vào khăn mặt, quần áo. Người bệnh không chú ý, chà xát phải côn trùng gây thành viêm da bọng nước (có trường hợp người bệnh giết côn trùng và đưa tay quết lên da và tạo thành vết thương).
Ở Việt Nam, chúng được phát hiện cách đây vài năm ở các khu chung cư cao tầng: Hà Nội, Hải Phòng, Cần Thơ, Thành phố Hồ Chí Minh… nơi gần với cánh đồng lúa. Loài này thường xuất hiện vào mùa thu, thời gian vào dịp thu hoạch vụ mùa lúa, với mật độ nhiều hơn so với các tháng trong năm.
2. Nhận biết và xử trí khi bị kiến ba khoang đốt
Lượng độc tố truyền sang người qua vết đốt rất nhỏ nên chỉ có thể làm da nổi bọng nước, ngứa rát, khi gãi vết thương sẽ vỡ ra, gây lở loét, dẫn tới viêm da.
Đặc biệt, Pederin sẽ lan nhanh khi người bệnh đập kiến trên da, khiến vùng bị thương lan nhanh và rộng. Hơn nữa, độc tố này khi tiếp xúc với da sẽ cộng sinh dính da vào khiến mức độ tổn thương tăng cao.
Tác hại của kiến ba khoang không gây nguy hiểm đến tính mạng, chủ yếu gây tổn thương trên da nhưng với số lượng lớn vị trí viêm da là vùng đầu mặt, cổ, tay, chân, hông lưng. Đặc biệt tổn thương da nặng nhất, lan tỏa rộng nhất ở vùng da mềm. Triệu chứng phồng rộp da, nổi mụn nước có thể xuất hiện sau khi tiếp xúc độc tố từ 12 - 36 giờ. Nếu không chữa trị, tình trạng viêm sẽ tiến triển sang loét, khi đó những tổn thương này sẽ có hình dạng là đường thẳng dài, hay hình chữ Y… tùy theo cách ta giết chúng.
Đặc biệt, Pederin sẽ lan nhanh khi người bệnh đập kiến trên da, khiến vùng bị thương lan nhanh và rộng. Hơn nữa, độc tố này khi tiếp xúc với da sẽ cộng sinh dính da vào khiến mức độ tổn thương tăng cao.
Tác hại của kiến ba khoang không gây nguy hiểm đến tính mạng, chủ yếu gây tổn thương trên da nhưng với số lượng lớn vị trí viêm da là vùng đầu mặt, cổ, tay, chân, hông lưng. Đặc biệt tổn thương da nặng nhất, lan tỏa rộng nhất ở vùng da mềm. Triệu chứng phồng rộp da, nổi mụn nước có thể xuất hiện sau khi tiếp xúc độc tố từ 12 - 36 giờ. Nếu không chữa trị, tình trạng viêm sẽ tiến triển sang loét, khi đó những tổn thương này sẽ có hình dạng là đường thẳng dài, hay hình chữ Y… tùy theo cách ta giết chúng.
Viêm da có thể dạng giống như tổn thương của bệnh Zona. Vết phồng thường xuất hiện độ một ngày sau khi bị dính độc tố. Nếu được trị thì sau một tuần sẽ hết. Nếu điều trị muộn, tổn thương da có thể để lại sẹo đỏ đến nhiều tháng mới hết. Nếu độc tố của chúng dính vào mắt sẽ gây ra viêm kết mạc và sưng nề phần mềm quanh mắt, có trường hợp mù tạm thời.
Dùng thuốc gì để điều trị khi bị kiến ba khoang đốt?
Ngay sau khi tiếp xúc với côn trùng nếu phát hiện được hãy rửa ngay vùng tiếp xúc bằng cồn 70 độ, betadine. Trường hợp không có sẵn cồn và betadine thì rửa bằng xà phòng nhiều lần, thật sạch để trung hòa chất độc.
Với vết thương do kiến ba khoang gây ra, nếu rửa kỹ sẽ giảm đáng kể tình trạng nổi bọng nước do nọc độc của loài kiến này.
Sau đó có thể sử dụng thuốc điều trị kiến ba khoang đốt như sau:
Đối với các trường hợp nhẹ như hồng ban, chỉ cần chăm sóc da bằng các sản phẩm dịu nhẹ, phản ứng viêm da có thể tự hết.
Đối với tổn thương mức độ trung bình có thể cần điều trị dùng thuốc bao gồm:
+ Thoa các dung dịch dịu da, sát khuẩn như dung dịch hồ nước, milian, dung dịch jarish, castellani, betadine…
+ Các thuốc mỡ steroid hoặc kháng sinh để giảm viêm, kháng khuẩn.
+ Nếu triệu chứng ngứa rát nhiều có thể dùng thêm thuốc uống kháng histamine hoặc giảm đau.
+ Các thuốc mỡ steroid hoặc kháng sinh để giảm viêm, kháng khuẩn.
+ Nếu triệu chứng ngứa rát nhiều có thể dùng thêm thuốc uống kháng histamine hoặc giảm đau.
Với tổn thương nhẹ, có thể chỉ cần sử dụng kem bôi xoa dịu.
Với các trường hợp tổn thương nặng, sẽ cần dùng kháng sinh. Với tổn thương khô dùng kem kháng sinh kết hợp chống viêm theo đúng liều lượng như chỉ dẫn. Tuy nhiên nếu bôi thuốc vẫn không giảm nhanh, triệu chứng xuất hiện kèm tổn thương lan rộng, cần đến gặp ngay bác sĩ để được chẩn đoán tránh nhiễm trùng.
Lưu ý:
Do nhiều người thường nhầm lẫn viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang với bệnh zona. Khi trên da xuất hiện những vết phỏng rộng, lan tỏa, có mủ đã tự mua thuốc để bôi. Thậm chí vì không nắm rõ tình hình tiến triển của tổn thương nên cứ nghĩ bôi càng nhiều thuốc càng tốt. Trên thực tế lâm sàng có những người bệnh bôi quá nhiều acyclovir (một thuốc kháng virus) đến mức bị loét da, tổn thương sâu hơn, lúc này việc điều trị sẽ càng lâu hơn.
Khi bị kiến ba khoang đốt, sẽ gặp phải triệu chứng ngứa rát râm ran rất khó chịu. Theo thói quen, nhiều người chà, gãi vết thương. Việc làm này có thể gây bợt da, trầy loét vết đốt, tổn thương sâu. Hơn nữa, tay tiếp xúc với nhiều bề mặt sẽ chứa những bụi bẩn và vi khuẩn gây hại cho những vết thương hở, có thể dẫn tới nhiễm trùng da, nếu kéo dài dẫn tới nhiễm trùng toàn thân rất nguy hiểm. Vì thế, tuyệt đối không được gãi vết thương.
3. Cách phòng chống kiến ba khoang
Trước tình trạng kiến ba khoang đang tấn công tại nhiều khu dân cư, Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo, nếu kiến ba khoang xuất hiện nên thay đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng, vì kiến ba khoang rất thích ánh sáng đèn huỳnh quang. Tránh đứng dưới bóng đèn sáng trong nhà, nếu thấy kiến ba khoang xuất hiện ở dưới ánh đèn, cần tránh và đứng xa chúng.
Ngoài ra, người dân có thể ngăn cản kiến ba khoang vào nhà bằng cách:
Trước tình trạng kiến ba khoang đang tấn công tại nhiều khu dân cư, Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo, nếu kiến ba khoang xuất hiện nên thay đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng, vì kiến ba khoang rất thích ánh sáng đèn huỳnh quang. Tránh đứng dưới bóng đèn sáng trong nhà, nếu thấy kiến ba khoang xuất hiện ở dưới ánh đèn, cần tránh và đứng xa chúng.
Ngoài ra, người dân có thể ngăn cản kiến ba khoang vào nhà bằng cách:
Sử dụng lưới các cửa sổ và cửa ra vào, đóng cửa thường xuyên sau khi ra vào;
Vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà, vì đây là nơi trú ẩn tốt cho loài này;
Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài nhà, nhất là ở những vùng gần đồng ruộng, khu dân cư nhiều ánh đèn, gần công trình đang xây dựng.
Ban đêm tắt bớt các bóng đèn không cần thiết, đóng cửa, kéo rèm và hạn chế dùng đèn neon, đèn led và nên ngủ trong màn.
Trước khi ngủ cần quét lại nhà để sạch nền nhà và mắc màn ngủ tránh côn trùng có điều kiện tiếp xúc.
Với mật độ kiến ba khoang nhiều, phun thuốc diệt kiến ba khoang tồn lưu trên vách tường trong và ngoài nhà có tác dụng xua và diệt chúng.
Vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà, vì đây là nơi trú ẩn tốt cho loài này;
Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài nhà, nhất là ở những vùng gần đồng ruộng, khu dân cư nhiều ánh đèn, gần công trình đang xây dựng.
Ban đêm tắt bớt các bóng đèn không cần thiết, đóng cửa, kéo rèm và hạn chế dùng đèn neon, đèn led và nên ngủ trong màn.
Trước khi ngủ cần quét lại nhà để sạch nền nhà và mắc màn ngủ tránh côn trùng có điều kiện tiếp xúc.
Với mật độ kiến ba khoang nhiều, phun thuốc diệt kiến ba khoang tồn lưu trên vách tường trong và ngoài nhà có tác dụng xua và diệt chúng.
Khi làm việc trên đồng ruộng, nhất là vào mùa thu hoạch, mùa mưa bão, cần chú ý mặc quần áo dài tay, đội mũ, nón, khẩu trang, đi ủng để tránh tiếp xúc với côn trùng.
Tuyệt đối không dùng tay trực tiếp để giết kiến ba khoang.
